Khi cha mất, quyền sở hữu và quyền định đoạt tài sản chung như nhà đất thường khiến nhiều gia đình bối rối. Bài viết này giúp bạn hiểu rõ cha mất mẹ bán nhà được không, trình tự thủ tục thừa kế cũng như những lưu ý khi thực hiện giao dịch bất động sản hợp pháp. Hiểu đúng quy định sẽ giúp tránh rủi ro và đảm bảo quyền lợi của các bên liên quan.
Khi cha mất, mẹ muốn bán nhà để chia tài sản hoặc sắp xếp lại cuộc sống là tình huống thường gặp tại Việt Nam. Tuy nhiên, việc cha mất mẹ bán nhà được không phụ thuộc vào quyền sở hữu hợp pháp đối với căn nhà và sự đồng thuận của các đồng thừa kế. Dưới đây là những trường hợp được phép bán theo quy định pháp luật hiện hành
Nếu căn nhà hoàn toàn thuộc sở hữu của mẹ thì hoàn toàn được phép. Nếu nhà được cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu chỉ đứng tên mẹ, và chứng minh được căn nhà là tài sản riêng (mua trước khi kết hôn, được tặng cho riêng, được thừa kế riêng…), thì mẹ có quyền toàn phần trong việc định đoạt. Theo Bộ luật Dân sự và Luật Hôn nhân – Gia đình, trong trường hợp này mẹ được toàn quyền bán nhà mà không cần sự đồng ý của các con.
Khi nào mẹ được phép bán nhà sau khi cha mất?
Tuy nhiên, để tránh rủi ro pháp lý thì bạn nên kiểm tả rõ hồ sơ gốc, kê khai thuế phí đầy đủ. Để đảm bảo không có tranh chấp hoặc khiếu nại liên quan đến phần tài sản này.
Căn nhà đứng tên cả cha và mẹ là tài sản chung hợp nhất của hai vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân. Khi cha mất, 1/2 giá trị căn nhà thuộc quyền sở hữu của cha, phần này trở thành di sản thừa kế. Do đó, mẹ chỉ được quyền định đoạt phần của mình. Phần còn lại phải được sự đồng thuận của các người thừa kế hợp pháp (thường là mẹ và các con).
Các bước thực hiện trong trường hợp này:
Nếu thiếu bước phân chia thừa kế, hồ sơ sang tên khi bán sẽ bị từ chối. Thực tế, nhiều trường hợp cha mất mẹ bán nhà được không – hoàn toàn có thể, nhưng chỉ khi có sự chấp thuận của toàn bộ các đồng thừa kế.
Trong trường hợp nhà là tài sản hộ gia đình thì chỉ được khi tất cả thành viên có quyền đều chấp thuận. Cụ thể thì căn nhà thuộc quyền sử dụng, sở hữu của hộ gia đình (Giấy chứng nhận ghi rõ “hộ ông/bà...”) thì người đứng tên chỉ là đại diện về mặt hành chính. Khi cha mất, việc mẹ bán nhà phải có sự đồng ý bằng văn bản của toàn bộ các thành viên có quyền trong hộ khẩu tại thời điểm được cấp sổ bao gồm vợ, chồng, con đã đủ tuổi thành niên, và cả những người có tên trong giấy chứng nhận.
Nếu trong hộ có người chưa đủ 18 tuổi, phần quyền của họ sẽ do người đại diện hợp pháp (mẹ) ký thay, nhưng phải có sự chấp thuận của cơ quan giám hộ hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã.
Không phải lúc nào mẹ cũng có thể tự ý bán nhà sau khi cha mất. Các trường hợp sau đây mẹ không được bán hoặc bán sẽ bị hủy hợp đồng do vi phạm quyền sở hữu:
Nói cách khác, cha mất mẹ bán nhà được không – chỉ được khi không có ràng buộc pháp lý nêu trên.
Thủ tục bán nhà khi cha mất và mẹ muốn đứng ra giao dịch Sau khi xác định mẹ là người đủ điều kiện theo quy định để thực hiện việc bán nhà, cần tuân thủ đúng quy trình để tránh bị cơ quan công chứng hoặc Văn phòng đăng ký đất đai từ chối hồ sơ. Trình tự thông thường được thực hiện theo các bước sau:
Hồ sơ bao gồm:
Tất cả những người thừa kế theo pháp luật phải có mặt ký vào văn bản. Nếu các đồng thừa kế đồng ý nhường phần tài sản cho mẹ, công chứng viên sẽ xác nhận để làm căn cứ pháp lý, giúp mẹ có toàn quyền đối với tài sản khi thực hiện việc chuyển nhượng.
Quy trình bán nhà đúng luật khi cha mất
Mẹ hoặc người được mẹ ủy quyền hợp pháp sẽ ký kết hợp đồng mua bán với bên mua tại phòng công chứng.
Bên bán và bên mua thực hiện kê khai nghĩa vụ thuế, phí tại Chi cục Thuế, sau đó nộp hồ sơ sang tên tại Văn phòng đăng ký đất đai quận/huyện nơi có bất động sản.
Sau khi cơ quan đăng ký đất đai cấp giấy chứng nhận mới cho bên mua, việc bàn giao nhà và nhận đủ tiền sẽ được tiến hành, hoàn tất quá trình giao dịch. Tuy nhiên tại một số địa phương có thể yêu cầu bổ sung phiếu xác minh nhân thân hoặc tờ khai lệ phí trước bạ. Do đó, cần kiểm tra trước với cơ quan địa phương để tránh thiếu sót hồ sơ.
Thực tế, nhiều hồ sơ bị “trả về” do sai quy định hoặc thiếu chứng từ. Để đảm bảo giao dịch trôi chảy, cần chú ý:
Trong trường hợp mẹ lớn tuổi, nên cân nhắc ủy quyền có thời hạn cho con để thực hiện thay, tránh rủi ro đi lại và thủ tục rườm rà. Ngoài ra, khi người mua thanh toán, nên giao dịch qua tài khoản ngân hàng để dễ chứng minh
Việc xác định cha mất mẹ bán nhà được không đòi hỏi hiểu đúng bản chất pháp lý của tài sản, nguồn gốc hình thành, và quyền của các đồng thừa kế. Nếu thực hiện đúng quy trình, mẹ hoàn toàn có thể bán nhà hợp pháp; ngược lại, nếu bỏ qua bước phân chia di sản hoặc thiếu sự đồng thuận, hồ sơ sẽ bị trả và hợp đồng vô hiệu. Vì vậy, điều quan trọng nhất là chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, tuân thủ quy định, và tham khảo ý kiến chuyên môn
